Brüksel'de ayaklanmalar: “Karantina bıkkınlığı” ve polisin ırkçı eğilimleri üzerine
Yazar: Dr. An Van Raemdonck, ERC AdG PRIME Youth Araştırmacısı, Avrupa Birliği Enstitüsü, İstanbul Bilgi Üniversitesi; Amsterdam Vrije Üniversitesi Sosyal ve Kültürel Antropoloji Bölüm, Doktora Sonrası Araştırmacı
İngilizce orijinalinden tercüme eden: Didem Balatlıoğulları, Avrupa Birliği Enstitüsü, İstanbul Bilgi Üniversitesi. Metnin orijinali için bkz., "Riots in Brussels: on Corona "lockdown tiredness" and police racial bias" https://bpy.bilgi.edu.tr/en/blog/riots-in-brussels-on-corona-lockdown-tiredness-and/
Brüksel’in Anderlecht şehrinden 19 yaşındaki bir genç, 10 Nisan Cuma gecesi bir polis kovalamacası sırasında hayatını kaybetti. Fas asıllı olan Adil, bir arkadaşıyla birlikte motosiklet sürerken Korona salgını nedeniyle sokağa çıkma kısıtlaması sırasında devriye gezen polisten uyarı aldı. Polis kovalamacasından kaçan iki genci Anderlecht sokaklarında kovalayan devriye memurları, Suçla Mücadele Birimine destek çağrısı yaptı. Adil, küçük bir minibüsü atlatırken, ikinci polis aracıyla kafa kafaya çarpışarak olay yerinde hayatını kaybetti.[i]
Adil’in trajik ölümünden kısa bir süre sonra, sosyal medyada, tepki göstermek için halk protestoları çağrıları yapıldı. Twitter kullanıcıları #JusticePourAdil hashtag'i ile Adil’in ölümüne yol açan olayların araştırılması için adalet çağrısında bulundular. Cumartesi günkü sessiz yürüyüş çağrısı, fırlatılan taşlar ve arabaların tahribatıyla hızla artan şiddet eylemlerinin hâkim olduğu bir kalabalığa dönüştü. Sokaklara düzinelerce genç çıktı ve iki gün içinde bölgede yaklaşık 100 kişi tutuklandı. Bu tutuklamaların yaklaşık %30'u azınlıklardan oluşuyor.[ii]
Belçika İçişleri Bakanı Pieter de Crem (Hristiyan-Demokratlar, CD&V), polisin davranışını savundu ve mevcut Koronavirüs sokağa çıkma kısıtlamaları ışığında protestolar da dâhil olmak üzere herhangi bir grup toplantısına karşı “sıfır tolerans” politikasını teşvik etti. Ölümcül olayla ardından çıkan ayaklanmalar arasındaki her türlü bağlantıyı reddeden Bakan, "Kimse bu bölgelerde olanlara anlayış göstermiyor.[...] Bu gençler bizim normlarımızla ve değerlerimizle uyum içerisinde değiller ve bunun için cezalandırılacaklar "dedi. [iii]
Brüksel polis personelinden bazıları Belçika medyasına, Adil’in ölümünü takip eden günlerde gençler arasındaki şiddetin tırmanmasında “karantina bıkkınlığının” rol oynayabileceğini ileri sürdü. [iv] Dava inceleniyor ve olayın koşulları hakkındaki önemli bilgiler henüz bilinmiyor. Yine de, sivil toplum örgütleri ve gençlik çalışanları tarafından polis müdahalesinin uygunluğu ve ayaklanmaların ardındaki motivasyonlar hakkında pek çok soru yöneltilmiştir. [v] Hâlihazırda tartışma konusu olan ve Belçika belediyelerinde farklı tolerans seviyeleri ile uygulanan bir politika olarak bu vaka, karantina kısıtlamalarını güçlü bir şekilde uygulama isteğiyle mi tetiklendi? [vi] Devriye görevlileri polis kontrolünden kaçan bir motorsiklette Adil yerine 30 yaşında beyaz bir erkek veya kadın fark etseydi Suçla Mücadele Birimi bir kovalamaca başlatacak ve takviye için çağrıda bulunacak mıydı? Sokaktaki gençler, uzun süren karantina önlemlerine karşı hırslarını öfkeleriyle mi dile getirdiler?
"Karantina bıkkınlığına" atıfta bulunarak ayaklanmaları anlamak amacıyla, dikkatler polisin eylemleri ve bu eylemlerin altında yatan nedenlerden çok gençlerin davranışlarına yönlendiriliyor. Bu bakış, sosyal medyada "adalet" için yükselen çağrıları görmezden geliyor ve azınlık gençlerine karşı polisin önyargısını gösteren mevcut araştırmaları da ihmal ediyor. Uluslararası Af Örgütü'nün yakın zamanlı bir araştırması, Belçika polis teşkilatında ırkçı tutum oluşturmanın ne kadar yaygın olduğunu gösteriyor. İnsan hakları Örgütü, veri toplama ve ulusal politika eksikliğinden yakınmaktadır. [vii] Raporda şöyle denilmektedir:
Belçika'da İçişleri Bakanı, federal polis ve yerel polis, ırkçılığı önlemek, ortaya çıkarmak veya bunlarla mücadele etmek ve ayrımcılığı önlemek için çok az şey yaptı. Buna karşılık, ortada endişe duyulacak bir durum olduğu, veri toplama ihtiyacı olduğu ya da polis memurlarının etnik azınlıklarla önyargılı yaklaşımlarına karşı eğitim, süreç ve bilgi eksikliği olduğunu kabul etmekte isteksiz davranıyorlar.
Uluslararası Af Örgütü'nün araştırması, görüşülen polis memurlarının sadece yarısının soruna farkındalık ve endişe ile yaklaştıklarını ve önyargı ve ırkçı tutum konusunda hassas olduklarını. 11 Nisan Cumartesi günkü eylemlerde bulunan bir gençlik çalışanı basına, azınlık gençliğinin Adil’in ölümünü nasıl yorumladığını ve deneyimlediğini anlatıyor: “Ölen, ben veya küçük kardeşim olabilirdi. Sonra saçma bir şey olur ve ölürsün”. “Bu olay, hayatlarımız başkalarının hayatından daha az değerli” duygusunu pekiştirdi. [viii] Aynı gençlik çalışanı, bu Korona politikası “kazasının” herşeyin ötesinde toplumda sosyal açıdan savunmasız olanı hedefleyen ve dezavantajlı bir duruma sokan büyük bir sistemik soruna işaret ettiği sonucuna varıyor.
Bu olay sonrasında, bazı politikacılar görüşlerini kamuyla paylaştı. Brüksel’in Flaman Bakanı Benjamin Dalle (Hristiyan Demokratlar, CD&V), gençler tarafından kullanılan şiddete karşı olduğunu belirtmekle birlikte, krizin savunmasız gençleri nasıl etkilediğiyle ilgilenmenin ve bunun üzerine düşünmenin gerekli olduğunu belirtti. [ix] Antwerp Belediye Başkanı ve sağ popülist parti Yeni Flaman İttifakı lideri (N-VA) Bart de Wever, özellikle küçük evlerde yaşayan ve parklara veya yeşil alanlara çok az erişimi olan sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı gruplara ilişkin karantina önlemlerinin makul derecede uygulanması için eşit şartlar altında hoşgörü çağrısında bulundu. [x] Twitter ve Facebook'ta aşırı sağ parti yandaşları, azınlık gençlerini suç ve şiddet içeren davranışlarla bağdaştıran mevcut klişeleri pekiştirmek amacıyla bu olaya atıfta bulunuyorlar.
Kaynakça:
[i]https://www.demorgen.be/nieuws/rellen-in-anderlecht-na-dood-19-jarige-beelden-tonen-hoe-relschopper-politiewapen-steelt-en-schoten-lost-43-mensen-opgepakt~b88cfed9/;https://www.vrt.be/vrtnws/en/2020/04/12/death-of-youngster-in-police-chase-triggers-unrest/
[ii]https://www.standaard.be/cnt/dmf20200412_04920993
[iii]https://www.standaard.be/cnt/dmf20200412_04920993
[iv]https://www.hln.be/in-de-buurt/brussel/rellen-in-anderlecht-nadat-19-jarige-sterft-na-aanrijding-door-politievoertuig-jongeren-plunderen-combi-en-gaan-aan-de-haal-met-vuurwapen~a88cfed9/
[v]https://kifkif.be/cnt/artikel/na-de-dood-van-adil-welke-onderzoeken-zijn-er-nodig-8874?fbclid=IwAR3kZI5bFtrKy2Tel-u-EiZclifqg4yF4aeL8w_TX6z6WsBqo8RybjikXco
[vi] Adil’ın ölümünden bir gün sonra insanlar, Brüksel’in başka bir bölgesi olan Sint-Lambrechts-Woluwe’deki sağlık personellerini desteklemek için sokaklara çıktılar. Polis memurları hazır bulundu, ancak sosyal mesafeli tedbirleri uygulamadı ve bu destek gösterisine müsamaha etti. https://www.bruzz.be/samenleving/hele-buurt-viert-op-straat-maar-politie-danst-mee-2020-04-12?fbclid=IwAR30yN5ZutHSwOFzQ1Z47P_eLB_1IhshEyR_-6sb7sogFW3xxwr_t5WgsvY
[vii]https://www.politico.eu/article/racial-ethnic-profiling-by-belgian-police-is-cause-for-concern-report/;https://www.amnesty-international.be/sites/default/files/bijlagen/ethnic_profiling_executive_summary_en.pdf
[viii]https://www.bruzz.be/samenleving/adil-nog-niet-gezien-door-zijn-ouders-maar-de-simplismen-zijn-daar-al-2020-04-12
[ix]https://www.standaard.be/cnt/dmf20200412_04920993
[x]https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/04/13/bart-e-wever-n-va-advertentie-over-bankzitten-niet-goed-en-h/